Bệnh viêm hồi tràng trên heo

Kĩ thuật

15/05/202515/05/2025

Bệnh viêm hồi tràng trên heo còn được gọi là bệnh viêm ruột tăng sinh có khả năng lây nhiễm nhanh. Bệnh gây thiệt hại nặng nề về kinh tế cho người chăn nuôi do thường gây chết heo thịt ở giai đoạn cuối, heo chuẩn bị xuất bán hoặc heo nái tơ. Nắm bắt được nguyên nhân gây bệnh, phát hiện bệnh sớm và có phác đồ điều trị bệnh hợp lý là điều vô cùng cần thiết.

Tóm tắt nội dung:

Nguyên nhân gây bệnh viêm hồi tràng trên heo

Bệnh viêm hồi tràng trên heo do một loại vi khuẩn ký sinh nội bào Lawsonia intracellularis gây ra. Vi khuẩn này thường trú ngụ trong tế bào nhung mao ruột non và ruột già của heo. Thời gian ủ bệnh từ 3-6 tuần và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi của heo.

Vi khuẩn gây bệnh trên heo nái, heo thịt có thể gây chết đột ngột do xuất huyết ruột non. Heo con sau cai sữa mắc bệnh bị tiêu chảy nhẹ, đi phân sống màu đen gây tỉ lệ đồng đều trong đàn thấp.

Heo bị tiêu chảy trong bệnh viêm hồi tràng trên heo

* Cơ chế lây truyền của bệnh viêm hồi tràng trên heo

Bệnh có thể lây truyền từ heo bệnh sang heo khỏe hoặc từ các loài vật khác như ngựa, thỏ, chim, loài gặm nhấm… Phân từ các cá thể bị nhiễm bệnh là con đường lây truyền chủ yếu dẫn đến lây nhiễm toàn đàn, lây nhiễm giữa các trại.

Triệu chứng và bệnh tích bệnh viêm hồi tràng trên heo

1. Bệnh viêm hồi tràng: Hội chứng tăng sinh tuyến ruột (PIA)

PIA có khuynh hướng xuất hiện ở heo con đang phát triển, đặc biệt là từ 6-8 tuần tuổi và kéo dài đến khi kết thúc đàn hơn 3 tháng tuổi. Biểu hiện điển hình là heo tiêu chảy phân nhão và có màu xi măng chứ không phải lỏng như nước (xem ảnh dưới đây)

Tiêu chảy phân màu xi măng đặc trưng của heo bị Bệnh viêm hồi tràng trên heo - PIA — *Tiêu chảy phân màu xi măng đặc trưng của heo bị Bệnh viêm hồi tràng trên heo – PIA*

Trong một số trường hợp, rối loạn đường ruột nhẹ đến nỗi phân hầu như không khác thường là mấy. Khi đó, bệnh chỉ ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng của heo – gọi là bệnh cận lâm sàng cổ điển. Kết quả là trong đàn xuất hiện những heo còi cọc và tăng trưởng chậm hơn hẳn gây ra sự chênh lệch về thể trạng khá lớn trong đàn và hay nhầm với hội chứng còi cọc trên heo do Circovirus (xem ảnh sau).

*Thể trạng heo trong đàn không đồng đều*

Khi heo nhiễm bệnh, thành ruột non (đoạn cuối ruột non – hồi tràng) và thành ruột già (đoạn đầu ruột già – manh tràng) trở nên dày hơn (xem chi tiết trong ảnh dưới đây) và khi tình trạng này kéo dài trong vài tuần trở lên sẽ gây ra hiện tượng mất máu mãn tính cà tiêu chảy.

Cuối cùng, heo sẽ khỏi bệnh trong hầu hết trường hợp nhưng rất còi cọc và thường trại buộc phải loại bỏ những heo này để không ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế. Hiếm thấy trường hợp nào heo bị PIA không có biến chứng mà lại dẫn đến tử vong.

*Thành ruột viêm tăng sinh dày hơn so với bình thường khá nhiều.*

Trong nhiều trang trại mà nhất là những trại có heo bệnh trên 10 tuần tuổi thường tìm thấy các mầm bệnh kế phát khác như xoắn khuẩn Sprirocaetes, Salmonella, Yersinia…Khi đó hiện tượng viêm lan xuống cả ruột già và thường gọi là viêm đại tràng.

*Tuổi heo mắc các thể của bệnh viêm hồi trang trên heo*

Các mầm bệnh kế phát này thường sẽ làm thay đổi đặc tính tiêu chảy của bệnh và trong một số trường hợp nó sẽ gây xuât huyết ruột và giết chết heo.

2. Bệnh viêm hồi tràng: Thể bệnh viêm ruột hoại tử (NE).

Thành niêm mạc ruột đoạn hồi tràng dày lên và lồi lõm rất giống với bệnh viêm ruột hoại tử do Salmonella gây ra nhưng điểm khác là giới hạn viêm thường không vượt ra ngoài đoạn hồi tràng (xem thêm chi tiết ở ba ảnh sau).

*Thành ruột (hồi tràng) dày lên che mất phần viêm hoại tử bên trong.*

*Niêm mạc ruột hoại tử màu vàng mật điển hình của bệnh tích viêm ruột hoại tử*

*Ruột viêm hoại tử chất chứa trong ruột đen*

3. Bệnh viêm hồi tràng: Thể bệnh viêm hồi tràng cục bộ (RI)

Mỗi đoạn của hồi tràng sẽ bị tổn thương theo một kiểu khác nhau. Đoạn thì bị hoại tử nhưng có đoạn lại chỉ bị tăng sinh dày lên. Đây là thể bệnh ít gặp và thường là do biến chứng của các thể khác gây nên.

*Hồi tràng viêm với cùng lúc nhiều bệnh tích khác nhau*

4. Bệnh viêm hồi tràng: Thể ruột tăng sinh xuất huyết (PHE)

Đây là thể bệnh nặng nhất và gặp nhiều nhất trong thực tế. Thường khi phát hiện ra thì heo đã chết nhưng cũng có trường hợp heo bệnh còn sống với các biểu hiện heo nhợt nhạt, ủ rũ, phân đen trông như hắc ín và có mùi hôi (biểu hiện này không thể chẩn đoán lâm sàng được với bệnh loét dạ dày).

Khi mổ khám heo bệnh, phần cuối ruột non và đầu ruột già được lấp đầy bằng những cục máu đông dài như sợi dây nằm gọn tỏng ruột có hình ảnh minh họa. Phần phân đen như hắc ín thì nằm phía đoạn ruột già dưới chỗ có máu đông.

*Một sợi dây máu đông đặc trưng của PHE*

Thành ruột phần hồi tràng có thể dày lên nhưng bề mặt lớp niêm mạc thường bị trầy xước và viêm loét. Chỗ xuất huyết trên niêm mạc ruột thường không nhìn thấy được bằng mắt thường

Cơ chế cụ thể dẫn đến các triệu chứng bệnh tích lâm sàng của PHE đến nay vẫn là một bí ẩn với các nhà khoa học nhưng hiện tại được lý giải theo 2 hướng như sau:

– Một là do những con heo sạch bệnh gặp phải một lượng mầm bệnh quá dày đặc.

– Hai là do có thể trước đó heo đã bị nhiễm bệnh và bây giờ bị lại nên bệnh phát triển thành phản ứng quá cấp tính gây ra những tổn thương như trên.

PHE thường xảy ra lẻ tẻ trong đàn và có thể xảy ra bất cứ lúc nào mà đặc biệt là vào mùa lạnh và trên những con heo mới được nhập về để thay thế đàn gần đây.

Dưới đây là một số hình ảnh triệu chứng, bệnh tích lâm sàng khác của bệnh.