Nguồn tham khảo: thuyninhbinh
Bệnh viêm loét miệng ở dê là bệnh do virus gây ra . Bệnh có khả năng lây lan nhanh , mạnh giữa các cá thể trong đàn. Đặc biệt có thể lây sang người. Khi dê bị mắc bệnh thì mép và bên trong miệng của dê sẽ bị lở loét khiến cho con vật đau đớn khó chịu , một số trường hợp bỏ ăn, sốt cao …. gây thiệt hại đáng kể về kinh tế. Sau đây sẽ là chi tiết về bệnh , cách phòng và điều trị có hiệu quả .
1. Đặc điểm và nguyên nhân gây bệnh :
Bệnh viêm loét miệng trên dê, cừu do một loại virus thuộc họ giống Parapoxvirus hướng thượng bì gây ra. Bệnh xảy ra ở dê, cừu mọi lứa tuổi.
Poxviridae
Đặc điểm của bệnh là gây ra hiện tượng viêm loét miệng, làm cho dê không ăn được, dê con không bú được dẫn đến sức đề kháng giảm sút, dễ kế phát các bệnh khác. Sức sống của virus khá cao điển hình như virus tồn tại 1 tháng trên lông và da sau khi tổn thương lành lại. Virus dễ bị sức nóng tiêu diệt (5 phút ở 600C), trong vảy khô virus vẫn sống sót được hàng tháng, có thể phục hồi từ lớp vảy khô sau 12 năm. Vài tháng sau khi lành bệnh vẫn tìm thấy virus trong những mảnh thượng bì tróc ra, phơi nắng 42 giờ vẫn chưa diệt được virus trong các mảnh thượng bì này.
Virus xâm nhập vào dê qua chỗ da bị trầy xước hoặc niêm mạc, do cây cỏ nhọn sắc gây xây xát ở miệng. Ngoài ra, sự lây lan cũng còn do tay con người chăm sóc, các dụng cụ… Tỷ lệ mắc bệnh ở dê thường tới 100%. Tỷ lệ chết do đói hoặc bệnh thứ phát có thể tới 20%.
2. Triệu chứng và bệnh tích:
Bệnh thường bắt đầu ở môi rồi lan nhanh xuống cằm và đầu mũi. Thời kỳ đầu thường xuất hiện các nốt nhỏ bằng hạt đậu xanh. Các mụn phát triển nhanh chóng thành các mụn nước, mụn mủ rồi vỡ ra và tạo ra vẩy cứng, xù xì. Khi cậy ra dưới lớp vẩy là lớp keo nhầy màu vàng, đôi khi có lẫn máu và mủ. Con vật lấy và nuốt thức ăn khó, đau nên thường bỏ ăn, chảy dãi, lõ mũi bị bịt kín chất nhầy, thở khó.
Thời kỳ đầu của bệnh :
Xuất hiện các nốt nhỏ bằng hạt đậu xanh ở trên bờ môi, mép của dê. Sau đó, các mụn phát triển nhanh chóng thành các mụn nước, mụn mủ rồi vỡ ra và tạo ra vẩy cứng và xù xì trên môi và mép dê. Khi cậy ra dưới lớp vẩy là lớp keo nhầy màu vàng, đôi khi có lẫn máu và mủ. Thời kỳ đầu dê bị bệnh vẫn ăn uống bình thường, về sau do những chỗ tổn thương bị nhiễm trùng kế phát làm cho con vật đau đớn, vật có thể giảm ăn hoặc bỏ ăn.
Bệnh viêm loét miệng trên dê gây các vết viêm loét xuất hiện ở những vị trí da mỏng khác nhau như ở tai, bụng, đầu vú, núm vú, bìu dái, âm hộ. Đặc biệt, ở dê non các mụn loét xuất hiện ở lưỡi và niêm mạc miệng làm dê bị bệnh rất đau đớn, chảy nước dãi, nước dãi cò mùi hôi thối khó chịu, dê kém ăn, sức đề kháng của cơ thể giảm, dê dễ bị nhiễm trùng gây các bệnh kế phát như viêm phổi, viêm ruột…
Bệnh kéo dài từ 1 – 4 tuần, nếu không bị nhiễm trùng kế phát thì các tổn thương sẽ tự khỏi, các mô lành lại và không để lại sẹo. Tuy nhiên, với các điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng hiện nay con vật dễ bị nhiễm trùng kế phát làm cho các tổn thương trầm trọng hơn. Những dê đang cho sữa khi núm vú bị tổn thương thường nhiễm trùng kế phát gây viêm vú nghiêm trọng, dẫn đến mất khả năng cho sữa.
Những bệnh tích có thể thấy ở bờ mi mắt, vành hậu môn, mép âm hộ, nếp đuôi, vú, bìu… Ở phần chân, có những đám như mụn cóc, dính đất, chảy nước, chảy máu. Các vết loét có thể xuất hiện ở lưỡi hoặc ở niêm mạc miệng, được phủ một lớp bựa trắng. Dê đau, kém ăn, chảy dãi có mùi hôi. Trường hợp này dễ bị nhiễm trùng thứ phát. Những biến chứng nguy hiểm nhất là viêm dạ dày, ruột, viêm cuống phổi và phổi.
3. Chẩn đoán bệnh viêm loét miệng trên dê :
• Căn cứ vào các triệu chứng lâm sàng của bệnh là nổi mụn nước ở môi, mép, đầu vú, núm vú, âm hộ, bìu dái nhưng không xuất hiện mụn nước ở móng chân. Cần chẩn đoán phân biệt với bệnh lở mồm long móng và bệnh đậu dê.
• Lấy bệnh phẩm (vẩy, mụn) gửi đi xét nghiệm virus ở các phòng thí nghiệm hiện đại. Chẩn đoán phân biệt: với bệnh lở mồm long móng và bệnh đậu dê.
4. Biện pháp phòng và kiểm soát dịch bệnh
• Giảm thiểu stress khi vận chuyển.
• Chỉ mua giống ở người cơ sở uy tín và an toàn dịch bệnh
• Luôn kiểm dịch động vật mới trước nhập và cách ly trước khi nhập đàn
• Trong trường hợp bùng phát, cách ly động vật ốm để điều trị.
• Đốt bao tay và tất cả băng, gạc khi tiếp xúc với thương tổn, dịch viêm từ động vật bệnh.
• Vi rút có thể tồn tại trong mô động vật trong một thời gian dài, trở thành nguồn lây nhiễm, cần tăng cường tiêu độc, sát trùng chuồng trại.
• Luôn luôn đeo găng tay điều trị, tiếp xúc với động vật vì con người có thể mắc bệnh
• Tránh tiêu thụ sữa từ những con vật có tổn thương trên núm vú và vú.
• Cần có người chăm sóc và điều trị vật nuôi ốm riêng. Tránh lây lan bệnh cho vật nuôi khoẻ mạnh
• Tiêm phòng vacxin là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu nhất.
5. Điều trị
Bệnh viêm loét miệng trên dê là bệnh do virus gây ra nên việc điều trị bằng kháng sinh không có hiệu quả. Sử dụng kháng sinh để phòng các bệnh kế phát do nhiễm trùng gây ra.
Điều trị cục bộ:
• Cạy bong vết thương, dùng khăn sạch và nước muối sinh lý rửa sạch vết thương.
• Dùng chanh, khế… sát vào vết loét, sau đó dùng xanh metylen bôi vào vết loét hoặc có thể dùng dung dịch Iod bôi vào vết loét ngày 2 – 3 lần.
• Những dê có triệu chứng nhiễm trùng kế phát thì phải dùng kháng sinh như: streptomycin, tetracyclin, ampicillin, penicillin, amoxylin… hoặc các thuốc kháng sinh dạng mỡ bôi, dạng bột rắc vào vết thương cho dê.
Điều trị toàn thân
• Điều trị toàn thân bằng thuốc khi bị nhiễm trùng kế phát nặng.
• Thuốc kháng sinh có thể dung: Gentamycin, Streptomycin + penicillin, Amoxylin, Ceftiofor…Tiêm bắp thịt, liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất
• Trợ sức, trợ lực: Tiêm trợ sức trợ lực bằng các thuốc bổ: Catosal, Butamin, Viamin 34…Truyền đường 10 – 20% cho dê trong trường hợp bỏ ăn hoàn toàn.
• Trường hợp dê bị viêm vú thì phải dùng kháng sinh điều trị viêm vú cho dê như Cef 750, Cef keto.
Điều trị bệnh kế phát (nếu có)
Một số lưu ý trong quá trình điều trị
• Lưu ý: Chỉ khi nào dê khỏi hoàn toàn mới được thả chung vào đàn.
• Giữ môi trường thông thoáng, khô ráo, sạch sẽ.
• Nuôi dưỡng, chăm sóc tốt dê con, nhất là sau khi vận chuyển xa.
• Cách ly ngay những dê bệnh ra xa, vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, cho ăn thức ăn dễ tiêu.
• Nếu dê con mắc bệnh thì không cho bú trực tiếp mà vắt sữa mẹ cho dê uống để tránh lây lan sang vú mẹ.
• Hàng ngày phải thu dọn, vệ sinh tiêu độc khu vực nuôi dê mắc bệnh; dụng cụ bôi thuốc điều trị xong phải được sát trùng kỹ…
• Đốt toàn bộ băng, gạc sau khi sát trùng cho dê